Auteur Muziektherapie, VIV lid Monica Wagner – www.perspectief-inzicht.nl

De weg naar onderliggende dynamieken en verdrongen emoties

Ik schrijf deze blog om binnen de VIV nog meer kennis en ervaring over muziektherapie te delen, waarbij ik hoop dat de lezers meer inzicht krijgen en ook interesse en nieuwsgierigheid gewekt wordt.

Nieuwsgierigheid en interesse over het feit dat onbewuste emotionele, mentale, fysieke en cognitieve blokkades door de kracht van muziektherapie hoorbaar en zichtbaar gemaakt kunnen worden. En dat nieuwe inzichten in de emotionele betekenisgeving van stress en pijn plaats kunnen vinden, waardoor de cliënten tot nieuwe emotionele, mentale en fysieke ervaringen en keuzes kunnen komen. Muzikale parameters,( tempo, ritme, klank, dynamiek, melodie etc.), hebben dezelfde psychodynamische structuur m.b.t. emotionele expressievormen.

Muziek en hormoonhuishouding

Bij emoties maak je hormonen aan: oxytocine, dopamine, adrenaline, endorfine, serotonine, afhankelijk van het soort emotie die wordt opgeroepen. In het boek ‘The Oxytocin factor’ van Uvnäs Moberg en ‘Het emotionele DNA’ van Prof. Dr. P. Capel  zijn hierover interessante recente wetenschappelijke te vinden. Voor muziektherapie en daarmee voor mijn muziektherapiepraktijk was deze aanvullende wetenschappelijke kennis zeer waardevol. Het gevoel van verbondenheid zorgt ervoor dat het hormoon oxytocine wordt aangemaakt, waardoor je immuunsysteem en vitaliteit positieve impulsen krijgen. Bepaalde aan muzikale beweging gekoppelde oefeningen bevorderen zowel fysieke mogelijkheden als de mentale stemming. De beweging en de innerlijke impuls integreren steeds meer.
De muziek veroorzaakt een aanmaak van dopamine, waar bijvoorbeeld mensen met stressklachten een tekort aan hebben.

De kracht van muziekinterventies

Muzikale parameters versterken op die manier het zelf herstellend vermogen van mensen en zij kunnen er zo zelf voor te zorgen dat er weer meer plezier, autonomie en een zelfregie plaats vindt. Muziek luisteren en muziek maken zijn in verband gebracht met een breed scala aan positieve resultaten op het gebied van gezondheid en welzijn.

Muziek zorgt voor stressreductie

Al tientallen jaren wordt muziek gebruikt als een interventie voor stress reductie, zoals muziekactiviteiten (zoals zingen of muziek maken), muziek luisteren voor een bepaalde patiëntengroep (‘muziek als medicijn’), en live muziektherapie waarbij de meest bestudeerde effecten van muziek de kalmerende en stressverminderende effecten zijn.

In mijn praktijk heb ik ook telkens weer het effect gezien dat muziek ook stress gerelateerde emotionele toestanden kan beïnvloeden, zoals subjectieve zorgen, angst, rusteloosheid of nervositeit. Dit komt omdat muziek activiteit in hersenstructuren kan moduleren waarvan bekend is dat ze cruciaal zijn betrokken bij emotionele processen.

Werken met muzieksculpturen: psychische processen weerklinken in de muzikale dialogen en creëren nieuwe communicatievormen.

Het waarnemen , observeren en veranderen van muzikale communicatie- en interactiepatronen en structuren is een spiegel en staat analoog voor het veranderen van verbale en non-verbale communicatiestructuren en patronen in het dagelijkse leven.

Aan alles wat je denkt, voelt en waarneemt kun je geluid geven. Via klank, harmonie, dynamiek, ritme en timbre stimuleer ik dit bij de cliënt. In mijn praktijkruimte heb ik daarom veel en zeer verschillende instrumenten. Dit zijn talloze muzikale tools om emotionele processen en dynamieken te verklanken.

In de praktijk

In mijn praktijk werk ik veel met muzikale dialogen. Bij het zenden en ontvangen van muziek gebeurt er veel bij cliënten. De boodschapper beseft vaak niet goed wat hij/zij uitzendt en hoe de boodschap aankomt. Middels muzikale parameters, variabelen, komt de intentie bij de ontvanger heel puur en direct binnen. Zo sterk, dat zij er emotioneel direct geraakt worden.

Van oorsprong werk ik veel met systemische aspecten. Zoals je in het systemisch werk van Hellinger personen opstelt om het innerlijk patroon van de opsteller helder te krijgen, zo kiest en plaatst de opsteller bij systemische muziektherapie met dit doel instrumenten in de ruimte. In muziek therapeutische kringen noemen we dit geen opstelling maar een muzieksculptuur. Er ontstaat immers een beeld van het innerlijk patroon van cliënt door de vorm, het karakter en de gegeven plaats van de gekozen instrumenten. Daarna komt het werken met geluid.

Systemisch werken in muziektherapie

Als de muzikale dialoog van de bij de instrumenten gekozen representanten aan het beeld van de sculptuur wordt toegevoegd, wordt het innerlijk patroon nog duidelijker. Desgewenst kun je van daaruit verder werken met thema’s, die de cliënt dan nog bezighouden. Ook van een thema kun je een sculptuur maken, dat heet dan een ‘themasculptuur’.

Bij deze methode speelt het kijken en luisteren  naar ‘nieuwe situaties’ een belangrijke rol. Binnen de (muzikale) communicatiestructuren wordt met nieuwe rollen en posities gewerkt die nieuwe perspectieven  kunnen creëren. Het thema/onderwerk/vraagstuk wordt als een levensscenario en levensscript gezien en is een essentieel onderdeel van deze systemische behandelmethode.

Muzikale rolwisseling, dialogen en (veranderen van) muzikale posities creëren hiermee nieuwe perspectieven en werken uiteindelijk effectief voor het bewustzijn en toepassen van stress verlagende factoren voor de cliënt. De cliënt heeft ervaren en weet door middel van muzikale interventies zijn gedrag te vertalen naar nieuwe autonome mogelijkheden en vergroot hiermee ook zijn zelfregie. De waarneming vanuit de verschillende posities roept bij de cliënt nieuwe emoties, gedachten en gevoelens op die tot nieuw gedrag kunnen leiden.

Herstel door het maken van muzikale(=emotionele, fysieke en mentale) verbindingen bij onvoldoende verklaarde lichamelijke klachten

In mijn praktijk werk ik met pijn en emotie als een ‘dynamisch body &mind systeem’ . Dit kan leiden tot nieuwe en beter werkende denksystemen en nieuwe handelingsmogelijkheden met nieuwe positieve gevoelsmatige ervaringen. Daarmee kan een doorbrak plaatsvinden van oude ‘dysfunctionele gedragspatronen’.

Onderzoek muziektherapie en SOLK clienten

Ik heb in 2015 een evident masteronderzoek gedaan over het effect van het werken met muzieksculpturen en het verhogen van het zelfreflectievermogen. Binnen dit onderzoek werd duidelijk dat gedachten, gevoelens en handelingen middels muziek uitgewerkt kunnen worden. Denk aan:

• Stress gerelateerde en spanningsverhogende situaties, interacties en interne psychische processen.

De uitwerking vindt plaats middels instrumenten en muzikale parameters. Denk aan:

• Dynamiek, tempo, harmonie, ritme, klank, melodie en stilte vanuit muzikale dialogen.

Deze parameters kunnen weer tot verrassende nieuwe perspectieven leiden voor cliënten en ook juist voor de SOLK cliënt. Deze client heeft er baat bij als onbewuste pijnpaden en emotionele processen weer inzichtelijk en daarmee bewust gemaakt kunnen worden.

Lees ook over de positieve effecten van muziek in deze blog over ‘Energetische therapie, trillingen en muziek’